هفتمین همایش ملی نقش پژوهش در فرآیند قانونگذاری صبح امروز (دوشنبه 26 آذر ماه) با حضور « دکترعلی لاریجانی» رئیس مجلس شورای اسلامی و جمعی از نمایندگان و مسئولان کشوری و لشگری برگزار شد.

دکتر علی لاریجانی در هفتمین همایش نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری با بیان این‌که بسیاری از کارهای مرکز پژوهش‌ها برای نمایندگان و مراکز دولتی تصمیم‌گیر قابل استفاده است، گفت که برخی از معضلات و چالش‌ها در کشور وجود دارد که اکنون مزمن و پیچیده شده است. در برخی از این موارد مرکز پژوهش‌ها توجه و تحلیل‌هایی داشته و گاهی پالس‌هایی به بخش‌های اجرایی برای جلب توجه‌شان داده است و حتی در برخی موارد راه‌حل‌هایی بیان شده که این در بخش‌های اقتصادی و زیربنایی مشهود بوده است.

وی با بیان این‌که واقع‌گرایی و واقع‌بینی در تحقیقات مرکز پژوهش‌ها لحاظ شده است، گفت: برخی از این تحقیقات در مواردی همچون وضعیت صندوق‌های بازنشستگی، مشکل بانک‌ها، کمبود آب در کشور و مشکل نقدینگی بوده است که مرکز پژوهش‌ها بر آن تمرکز داشته و راه‌حل‌هایی ارائه کرده است، اما بخش‌های درگیر به این گزارشات توجه کمی کرده، جلسات برگزار شده و نظرات را منتقل کردیم حتی در بودجه سال ۱۳۹۷ راهکارهایی برای این موارد در نظر گرفته شد، اما اهتمام دولت کم بود که باید استقبال می‌کرد.

رییس مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که مرکز پژوهش‌ها درباره‌ی تحریم‌ها تحلیل‌های به موقع ارائه کرد، گفت: گزارش مرکز پژوهش‌ها ناظر به راهکارها در شرایط فعلی بود نمی‌گویم همه ابعاد در این گزارش دیده شد، اما پیشنهادات سامان‌یافته‌ای ارائه کردند به نظرم این گزارش‌ها جزو اولین نظرات بود. این‌که کجاها باید رصد شده و چگونه باید شرایط را ارائه کنیم. گزارش مفیدی بود که باید همچنان استمرار پیدا کند.

دکتر لاریجانی با اشاره به گزارش مرکز پژوهش‌ها درباره موضوع انرژی، اظهار کرد: حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه در بخش انرژی مصرف می‌شود سوال این است که آیا به بهترین نحو از انرژی استفاده می‌شود؟ که گزارش‌ها نشان می‌دهد مصرف انرژی در کشور ما چند برابر کشورهای اروپایی است، لذا باید ضمن انجام کار فرهنگی نظاماتی هم برقرار شود که با توجه به کمبودها از منابع انرژی به بهترین شکل استفاده شود.

رییس مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که مرکز پژوهش‌ها در بحث برنامه و بودجه فعالانه عمل کرده است، ادامه داد: مرکز گزارشی درباره امنیت غذایی تهیه کرده، این گزارش مهم و چندجانبه بود که ما آن را برای بخش‌های مختلف کشور فرستادیم چون مساله‌ی سلامت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وی گزارش مرکز پژوهش‌ها درباره وضعیت آب شرب را دقیق خواند و گفت: این‌که مرکز پژوهش‌ها به دنبال راه‌اندازی بانک اطلاعاتی است و استفاده از گزارش‌های مراکز پژوهشی پارلمانی جهان است کار مطلوبی به‌شمار می‌آید البته باید استفاده از تجارب متناسب با ساماندهی آن با شرایط کشور باشد. باید از تجارب کشورهای شرقی همچون چین، ژاپن، روسیه و اندونزی نیز استفاده کرد، چون آنها نزدیک‌تر به ما بوده و مجموعه مناسبات‌مان هم بیشتر است.

دکتر لاریجانی با بیان این‌که باید قانون در کشور محترم شمرده شود، ادامه داد: برای گام‌برداشتن به جلو به خصوص در شرایط تحریمی که فشار به کشور به وجود می‌آورند، باید استفاده مطلوب از شرایط کرد. متاسفانه وقتی در کشور ما شرایط عادی است رویکردها به سمت واردات می‌رود و توجه کمتری به تولید داخل و استفاده از پژوهشگران دانشگاهی می‌شود، اما با تحریم‌ها مجبور به استفاده از فرصت‌ها هستیم که در این بین بهره‌گیری از پژوهش‌ها بسیار مفید است.

رییس مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که ارتباط وثیقی بین بخش پژوهش و تحقیقات و نیازهای کشور وجود ندارد، اظهار کرد: هنوز زمینه‌ی ارتقای اساسی داشتن مقاله‌ ISI است حال این‌که باید مقالات مبتنی بر رفع نیازهای کشور باشد به خصوص در شرایط فعلی که باید همه به سمت تولید داخلی برویم، موضوعی که منوط به گسترش بخش‌های تحقیقاتی است.

دکتر لاریجانی ادامه داد: در حال حاضر این حجم از اساتید دانشگاه و دانشجویانی داریم که وضع مالی مناسبی ندارند. قطعا می‌توان از آنها خواست که کارهای پژوهشی را انجام دهند که هم مشکلات کشور و هم مشکلات آنها رفع شود. نمی‌توان بدون حمایت دانشگاهی کار کرد، لذا باید مدلی را طراحی کنیم که به طور طبیعی بخش‌های تولیدی خود را نیازمند تحقیقات دانشگاهی کنند و از آن سو هم دانشگاه‌ها به سمت رفع نیازهای تولیدی کشور روند. در این راه می‌توان مشوق‌هایی برای تولید کنندگان قائل شد مثلا اگر از پژوهش‌های دانشگاهی استفاده کنند جزو مالیات آنها محسوب می‌شود. از طرف دیگر ضوابطی را قائل شویم که اگر تحقیقی دارای کیفیت مناسب و مطلوب بود و توانست مشکل مهمی را رفع کند، دیگر احتیاجی به چاپ مقاله ISI به عنوان ملاکی برای ارتقای اساتید و دانشجویان نباشد.

وی با بیان این‌که باید با استفاده از تولید داخل به دنبال حل مشکلات رفت، گفت: در شرایط تحریمی باید در تصمیم‌گیری‌ها سرعت عمل داشت به همین دلیل است که مقام معظم رهبری شورایی را ایجاد کرد تا تصمیمات مهم گرفته شود. این تصمیمات مهم باید به پژوهش‌های مهم متکی باشد. قطعا در غیر این صورت تصمیم‌گیری ساده نخواهد بود، لذا لازم است مرکز پژوهش‌ها در این دوره یک گامی رو به جلو برداشته و پایه‌گذار پژوهش‌های مشترک با مراکز مختلف تحقیقاتی تصمیم‌ساز باشد. خاصیت این رویکرد آن است که ضمن استفاده بهتر از منابع می‌توان از نیروی انسانی به بهترین شکل بهره گرفت. همچنین مسیر تصمیم‌سازی هم راحت می‌شود چون مثلا وقتی با سازمان برنامه و سایر مراکز به یک نظر می‌رسیم تصمیم‌گیری آسان می‌شود نمونه آن در موضوع یارانه بنزین است که می‌توانیم نظرات مراکز تحقیقاتی را بگیریم البته این جدای از بحث نظارت است.

رییس مجلس شورای اسلامی افزود: در شرایط فعلی که پیچیدگی در برخی مسائل اقتصادی ایجاد شده است باید به دنبال انجام کارهای مشترک تحقیقاتی رفت. از طرف دیگر باید تمرکز را بر روی حل مسائل مزمن همچون وضعیت بانک‌ها و نقدینگی و برخی موضوعاتی که به وجود می‌آید گذاشت نمونه آن تحریم‌هاست که با بروز آن مشکلاتی برای خودروسازان به وجود آمده است.

دکتر لاریجانی با اشاره به بودجه سال ۱۳۹۸ اظهار کرد: باید بودجه در شرایط تحریمی متفاوت از شرایط عادی باشد. در شرایط تحریمی، امور ضروری و امور مستحب داریم که طبیعتا امور ضروری دارای اولویت است. خاطرم هست آیت‌الله صافی گلپایگانی زمانی فرمود استفاده از بیت‌المال فقط برای شرایط ضروری است که البته این در کشور رعایت نشد که اگر می‌شد امروز در شرایط تحریمی مشکل نداشتیم و آنقدر مشکل برای بخش اجرایی به وجود نمی‌آمد.

وی به نظرات مقام معظم رهبری درباره بودجه سال آینده اشاره و خاطرنشان کرد: طبق تاکیدات ایشان بودجه در شرایط تحریمی باید ملاحظاتی داشته باشد به طور مثال ما خیلی ردیف‌های بودجه داریم که ممکن است بگوییم خوب هستند اما ضروری نیست باید آنها را در مرحله‌ بعدی یعنی در صورت داشتن منابع گذاشت. اولویت باید رفع نیازهای اساسی، پرداخت حقوق و مزایا و ایجاد اشتغال باشد.

رییس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: نکته دیگری که رهبری تاکید داشتند این است که باید برنامه کلی برای اصلاح ساختار بودجه کشور تدوین شود، یعنی بودجه مبتنی بر کاهش هزینه‌ها در چارچوب سیاست‌های کلی، قانون برنامه، اقتصاد مقاومتی و قطع وابستگی به نفت باشد. موضوعی که در سال‌های اخیر به آن تاکید شد که اگر از اول مورد پیگیری قرار می‌گرفت امروز راحت‌تر بودیم.

دکتر لاریجانی توضیح داد: باید با کاهش هزینه‌ها در چارچوب سیاست‌های کلی قانون برنامه، اقتصاد مقاومتی و قطع وابستگی به نفت حرکت کرد. مرکز پژوهش‌ها می‌تواند چند ماه روی این موضوع تمرکز کند و به نتیجه برسد بعد از آن می‌توانیم بر روی بودجه اصلاحیه بزنیم.

وی داشتن تدابیر لازم برای افزایش اشتغال، ارتقای رشد اقتصادی بدون نفت و رشد سرمایه‌ گذاری را از دیگر موارد مورد تاکید رهبری در بودجه سال آینده عنوان و اظهار کرد: ایشان روی صندوق توسعه تاکید داشتند که این صندوق باید برای تولید باشد نه این‌که برای بودجه جاری استفاده شود. لذا باید بودجه جاری ضعیف‌تر شود.

رییس مجلس شورای اسلامی در جمع‌بندی با بیان این‌که باید دو مسیر را در بودجه ۱۳۹۸ طی کرد، توضیح داد: در وهله اول باید بودجه امسال با اصلاحاتی تدوین شود و بعد از آن به موازات این اصلاحات ساختار بودجه براساس تاکیدات رهبری مدون شود در این شرایط برای سال ۱۳۹۸ اصلاحیه داده و بودجه ۱۳۹۹ برپایه آن تدوین می‌شود. این دغدغه مقام معظم رهبری بسیار سنجیده و مهم است و همه باید از آن حمایت کنند که کار مناسبی برای کشور محسوب می‌شود.

دکترلاریجانی در بخشی دیگری از صحبت‌هایش انجمن‌های علمی را مهم‌ترین سرمایه کشور دانست و بر لزوم استفاده از آنها به خصوص در مرکز پژوهش‌ها تاکید کرد و گفت: مرکز پژوهش‌ها باید پولی برای استفاده از دانشگاهیان باشد.

وی همچنین با تاکید بر لزوم چابک‌سازی دولت، گفت: کوچک‌کردن و چابک‌کردن از سیاست‌های کلی است که هنوز اتفاق نیفتاده است. تنها در حد بازنشسته‌شدن افراد و یا اجرای قانون بازنشستگی بوده که تاثیر کمی دارد. تا وقتی دولت فربه بوده و چنین پیکره‌ای داشته باشد زمینه برای سرمایه‌ گذاری باقی‌ نمی‌ماند. البته مشکل دولت هم آن است که با چه مکانیزمی می‌تواند تعداد کارمندان را کم کند. باید زمینه اقتصادی فراهم شود تا با کاهش کارمندان آنها در تولید کشور به کار گرفته شوند.

دکتر محسن اسماعیلی نيز در هفتمین همایش نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری، اظهار کرد: اگر قانون خوب است، باید قابلیت اجرا در جامعه را هم داشته باشد. مهم کارآمدی قانون است کما این‌که نظارت بر اجرای قانون و پایبندی بر آن نیز جزو فرآیند قانون‌گذاری به شمار می‌آید.

وی اضافه کرد: اگر قانون تصویب شود و در رده مسئولان کشور حرمت نداشته و زیرپا گذاشته شود کیان مجلس و روح قانون‌گذاری لطمه می‌خورد.

این عضو حقوق‌دان شورای نگهبان تاکید کرد: معنایی ندارد که استفاده از فلان شبکه ممنوع باشد، اما همه ما در آن فعالیت داشته باشیم. چه‌طور در این شرایط انتظار دارید که مردم به مصوبات ما عمل کنند، در حالی که شب نشده خودمان مصوبات را نقض می‌کنیم. اگر قانون خوب است برای همه خوب بوده و اگر بد است برای همه بد است. باید قانون را مقدس شمرد.

وی با بیان این‌که در زمان شکل‌گیری مرکز پژوهش‌ها صحبت از نیاز وجود چنین مرکزی بود، گفت: اکنون ما در مرحله‌ای هستیم که باید به سمت آینده‌پژوهی رفته و از آینده‌نگری عبور کنیم. بدان معنا که پیش از این آینده را حدس می‌زدیم و براساس آن تقنین می‌کردیم. امروز گفتمان عوض شده، نباید آینده را حدس زد بلکه باید آینده را بسازیم و با این نگاه جلو برویم.

دکتر اسماعیلی با بیان این‌که باید با سرعت عقب‌ماندگی در این حوزه را جبران کنیم، اظهار کرد: اکنون تحول در حوزه فناوری با چنان سرعتی پیش می‌رود که اگر آینده‌پژوهی نباشد، دچار عقب‌افتادگی می‌شویم. باید با قدرت بیشتری حرکت کنیم که از جمله آن توجه به این نکته است که باید قبل و بعد از تقنین را هم مورد توجه قرار داد. برای این کار به افرادی احتیاج است که واقعیات جامعه را بشناسند.

این عضو حقوق‌دان شورای نگهبان توضیح داد: گاهی قانون خوب نوشته می‌شود، اما با واقعیات اجتماعی سازگار نیست، لذا مجبور می‌شویم که قانون را منسوخ کرده و یا به آن توجه نکنیم یا این‌که اجرایی شده که آن هم خسارت‌بار است، لذا باید قبل و بعد از قانون‌گذاری را دید.

وی خاطر نشان کرد: 100 سال پیش در فقه شیعی گفته شد قانون به عنوان رساله عملی است، لذا امروز نباید در قانون تردید شود حساسیت خوب است، اما معلوم نیست که این نوع اعمال حساسیت موفق باشد. امروز میزان اظهارنظر کسانی که دست‌شان در عمرشان به کیبورد نخورده درباره فضای مجازی کشور از همه اظهارنظرهای مدیر عامل مایکروسافت بیشتر است. این حساسیت‌ها خوب است ولی وقتی جواب می‌دهد که آینده‌پژوهی کرده باشیم.

این عضو حقوق‌دان شورای نگهبان ادامه داد: ما نمی‌توانیم جلوی واقعیات بایستیم، باید واقعیات را پذیرفت و به دنبال تعامل و نه تقابل بود.

به گفته دکتر اسماعیلی اگر مرکز پژوهش‌ها بتواند اقدامات و فناوری را مدیریت کند و تحولات داشته باشد، موفق خواهد بود. ما نیازمند تحول هستیم. باید فرآیند قانون‌گذاری را تفسیر کنیم. اگر قرار است کشور ما در منطقه و جهان نقش منحصربه فردی ایفا کند بدون آینده‌پژوهی ممکن نیست. آینده‌پژوهی هم بدون امکانات و در نظر گرفتن شرایط هم میسر نخواهد بود.

همچنین در هفتمین همایش ملی نقش پژوهش در فرایند قانونگذاری از پژوهشگران برتر و کارکنان و مدیران نمونه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 1397، تقدیر شد./
پايان پيام